"अजिंठ्यातील सही आणि स्मिथ ची माफी!"

२८ एप्रिल १८१९! आजच्या २०६ वर्षांपूर्वी जॉन स्मिथ नावाचा मद्रास चा अधिकारी वाघाच्या शिकारीच्या शोधात जंगलात भटकत होता, तिथे त्याला वाघ तर सापडला नाही पण नियतीने जणू स्वर्गाचे दार त्याच्यासाठी खुले केले होते! एका भटक्या रखवालदार मुलाने स्मिथला दूर एका उंच कड्यावर एक सोनसर रंगाची झलक दाखवली. काही दगडी खांबांच्या मधून चमकणारी ती झलक, त्याच्या नजरेत एक वेगळंच कुतूहल जागवत होती. जॉन स्मिथने लगेच स्थानिक गावकऱ्यांना एकत्र करून मशाल, कुऱ्हाडी आणि भाले घेऊन त्या घनदाट झाडीतून वाट काढायला सुरुवात केली. डोंगराच्या वळणावर पोहोचल्यावर त्याच्यासमोर उलगडले, एक विलक्षण जग! 'अजिंठा'!

तो जेव्हा केणी क्रमांक १० मध्ये पोहोचला तेव्हा उत्साहाच्या भरात त्याने तिथल्या १३ व्या स्तंभावर सही स्वरूपात स्वतःच नाव कोरून ठेवलं, "John Smith, 28th Cavalry, 28th April, 1819". आजही त्या स्तंभावर हे बघायला मिळत. अजिंठ्याच्या इतिहासातील तो एक अविस्मरणीय दिन होता. विस्मरणात गेलेले अजिंठा पुन्हा जगासमोर येणार होतं.

पण हि गोष्ट इथे संपत नाही. २०१६ मध्ये जॉन स्मिथ चा पणतू मार्टिन स्मिथ अजिंठ्याला भेट देण्यासाठी आला, तो हे अद्भुत सौंदर्य पाहून हरखून गेला, तेव्हा त्याला आवर्जून हि त्याच्या पूर्वजांनी केलेली सही दाखवण्यात आली. त्याने ती बघितली पण काही बोलला नाही. नंतर पत्रकारांशी बोलताना त्यांनी माफी मागितली. ते म्हणाले 'माझ्या पूर्वजांनी अजिंठ्याच्या पुनर्शोध लावला याचा आनंद आहे पण लेणी क्रमांक १० मधील १३व्या स्तंभावर जॉन यांनी स्वतःच नाव कोरल्यामुळे त्या चित्राला इजा झाली, त्यांच्या या कृत्याबद्दल मी माफी मागतो'.

हे गुण आपल्यात कधी येतील? आपण तर आजही जाऊन मोठ्या उत्साहात नावं लिहून येतो. आपल्याला वाटतंय कि आपण विकसित होतोय पण अस नाहीये. मला वाटत समाजाच्या विकासाची व्याख्या हि त्याच्या वैचारिक विकासाहुन ठरवायला हवी, आणि आपण अजूनही त्यात बऱ्यापैकी मागे आहोत असे दिसते.

आज अजिंठ्याची हि घटना होऊन २०६ वर्ष पूर्ण झाली!

- आशुतोष पाटील.